Liberto - Parto Naŭ

 

Liberto - Parto Ok

 

Liberto - Parto Sep

 

Liberto - Parto Ses

 

Liberto - Parto Kvin

 

Liberto - Parto Kvar

 

Liberto Parto Tri

 

Liberto - Parto du

 

Mia Vivo (Mi deziras)

 

Liberta - Liberto; Parto unu

 

 

 Vampira lesba ago de la kreinto de Tadokoro-san. Tradukita el anglalingvaj skanadoj

 Bonvolu, legi dekstren al maldekstre.

 

 

 

For la Ĉinaj Agresuloj el Vjetnamio! - Away with the Chinese Aggresion Against Vietnam!

 

 

 DEKLARACIO
 

de la Centra Estraro de Bulĝara Esperantista Asocio

Kun granda kolero kaj indigno la bulgaraj esperantistoj eksciis pri la invado de la ĉina armeo en la teritorion de Socialisma. Respubliko Vjetnamio. Tiu insida atako laŭ fasista maniero skuis ĉiujn honestajn homojn en la mondo kaj ĝojigis nur la reakciulojn. Ek- zistas neniu fakto pri ia ajn provoko de la vjetnama popolo kontraŭ ĉina teritorio. Sed esta aliaj faktoj. Ili parolas pri senĉesa premo de Ĉinio kontraŭ Socialisma Respubliko Vjetnas mio. Tiu premo komenciĝis tuj post la sengiora fiasko de la usona agreso en Vjetnamio- Gi estas farata pro la ambicio de la ĉinaj partia kaj ŝtata gvidantaroj trudi la hegemo. nion de Ĉinio super Sudorienta Azio kaj pro la fideleco de Socialisma Respubliko Vjetnamio
al la socialismaj idealoj, al la socialisma komunaĵo kaj Sovetunio — la potenca pilastro de Sa paco kaj socialismo en la tuta mondo. Kulmino de tiu premo estas la armita agreso de Ĉinio. Per tiu abomena milito, kiun Ĉinio iniciatis, per la barbara mortigado de vjetnama virinoj, infanoj kaj maljunuloj kaj per detruado de la vjetnamaj urboj kaj vilaĝoj la ĉina gvidantaro montris al la tuta mondo, ke ĝi havas nenion komunan kun la paco, Ia humanisma kaj la internaciismo. Ĝi pli intime aliĝis al la monda imperiismo, al la plej nigraj fortoj de la internacia reakciularo. La barbara atenco kontraŭ la libero, suvereneco kaj sendependoj de Socialisma Respubliko Vjetnamio estas indigna rompo de ĉiuj kaj ĉiaj internaciaj juraj- kaj moralaj normoĵ, ĝi subfosas la pacon kaj sekurecon en la mondo, portas malfeliĉon an- kaŭ al la ĉina popolo mem. 

 

En la nomo de ĉiuj bulgaraj esperantistoj — sinceraj batalantoj por amikeco kaj kompreniĝo inter la popoloj, por paco kaj sekureco en la mondo — la Centra Estraro de Bulgara Esperantista Asocio kune kun la tuta bulgara popolo kolere ekkrias:“ For la manojn disde Vjetnamio! Senprokrastan eltiron de la ĉina armeo el la lando de la heroa kaj liberama vjetnama popolo! Vivu la fronto de la paco kaj socialismo en la tuta mondo !“.

 

CE de BEA Telegramoj proteste kontraŭ la ĉina agreso venis en la redakcion de la jarkunveno de Bulgara E-Kooperativo, de la Konferenco de Nordbulgara E-Junularo en Varno (11. III. 79), ĉe multaj E-societoj.

 

 

 

Declaration 

 By the Central Board of the Bulgarian Esperantist Association.

 

Bulgarian Esperantists have just learnt of the invasion by the Chinese army into the territory of the Socialist Republic of Vietnam with great anger and indignation.  This insidious attack by fascist means shook all honest people throughout the world and has only brought joy to reactionaries. There is no evidence of any provocation by the Vietnamese people against Chinese territory. But there are other facts. They speak of China's relentless pressure on the Socialist Republic of Vietnam. This pressure began immediately after the total failue of US aggression in Vietnam. This pressure is exerted because of the ambitions of the Chinese party and state leadership to impose hegemony. China wishes to be supreme in South East Asia, and because of the Socialist Republic of Vietnam's allegiance to its socialist ideals, the socialist community, and the Soviet Union, the powerful pillar of socialism and peace in the whole world. The armed aggression by China is the culmination of this pressure. By this abominable war, which China has instigated, by the barbarous murder of Vietnamese women, children and the elderly, and through its destruction of Vietnamese cities and villages the Chinese leadership has shown the whole world, that it has nothing in common with peace, humanity, and internationalism. It more closely belongs to the world of Imperialism and the blackest forces of reaction. These barbarous attacks against the liberty, sovereignty and independence of the Socialist Republic of Vietnam, is an indignant injury to every kind of legal and moral international norm, it endangers the peace and security of the world, and it also brings misery to the Chinese people itself.

In the name of all Bulgarian Esperantists - sincere fighters for friendship and understanding between the peoples, and for peace and security in the world - the Central Board of the Bulgarian Esperantist Association together with the whole Bulgarian people angrily declare "Get your hands of Vietnam! Immediate withdrawal of the Chinese army from the land of the heroic and free Vietnamese people! Long live the front of peace and socialism in the whole world!"

CB of BEA

 

Telegrams protesting Chinese aggression came in the editorial board of the annual meeting of the Bulgarian Esperanto Co-operative, of the North Bulgarian Esperanto Youth Conference in Varna (II. III. 79) and from many other Esperanto organisations. 

Source:

Bulgara Esperantisto. Jaro 48, n. 3 (1979)

 

La Blanka Urso

 

Ĉiuj Hundoj estas Bonaj Knaboj

 "Se malsatulo ŝtelas panon, la Reganto, ne li, estu punita." Ali ibin Abi Talib

Ĉu ni respondu?

 

pri rendevuado

 

Olimpiaj ludoj en Barcelono: Eduardo Vivancos - Olympic Games in Barcelona by Eduardo Vivancos

 

Olimpiaj ludoj en Barcelono: Eduardo Vivancos

Artikolo pri la Popolaj Olimpiaj Ludoj de Barcelono, verkita de partopreninto, Eduardo Vivancos.

Artikolo verkita katalunlingve en la jaro 1992 kaj aperinta samjare en la revuo “Flama”, organo de la Kataluna Asocio de Toronto.

Quote:

“Plej grave en la Olimpiaj ludoj ne estas gajni, sed partopreni”

Pierre de Coubertin

Dank’ al la XXV Olimpiaj Ludoj Barcelono iĝis la celpunkto de la rigardoj de milionoj da personoj ĉie en la mondo. Ŝajnas ke Barcelono estis reeltrovita. Ĉiuj parolas pri ĝi. La gazetaro kaj televido montris bildojn kiuj ŝajnas veni el lando de mirindaĵoj. Bildoj de la tuta urbo, de ĝiaj karakterizaj monumentoj, de la Gotika Kvartalo, de la olimpika vilaĝo, de la ĵus konstruita Palaco Sant Jordi, de la multnombraj sportaj instalaĵoj kaj de la olimpika stadiono de Montjuic. Ho, stadiono de Montjuic! Por multaj personoj de mia generacio ĝi estas plena je memoroj kaj de certa nostalgio. Mi mense revidas tiun stadionon kia ĝi estis de antaŭ 56 jaroj (1936). Grupoj da entuziasmaj kaj iluziplenaj gejunuloj iris tien ĉiutage por sin trejni kun la celo kvalifikiĝi por partopreni en la porjunulaj konkursoj de la Olimpiaj Ludoj de Barcelono. Jes, mi bone diras, la Olimpiaj Ludoj de Barcelono, kiu devis okazi en la jaro 1936, kvankam nuntempe oni ne multe mencias pri tiu signifoplena evento.

Sed antaŭ daŭrigi pri la historio de tiu olimpiado, bedaŭrinde frustrita pro tragikaj cirkonstancoj, ni turnu la paĝon de la libro de la tempo kaj mallonge ni trarigardu la historion de la modernaj Olimpiaj Ludoj. La iniciatanto de la Ludoj estis la franco Pierre de Coubertin, sincera humanisto kiu kredis ke partopreno de homoj el la tuta mondo en sportaj konkursoj alportus spiriton de amikeco, frateco kaj komprenemo inter la partoprenantoj el kiu ajn etna deveno, kredo aŭ socia pozicio ili estas. Ni notu ke, bedaŭrinde, la idealismaj celoj de Pierre de Coubertin nur parte realiĝis kaj ke la Ludoj estis ofte falsigitaj pro aĉaj politikaj manipulacioj, rasismo, furioza naciismo, netoleremo, senbrida komercismo kaj la ambicio gajni je ĉiu kosto, uzante rimedoj ne tre etikaj, kontraste kun la deziroj de Coubertin kiam li diris: “Plej grave en la Olimpiaj ludoj ne estas gajni, sed partopreni; plej grave en la vivo ne estas la triumfo, sed la klopodo por ĝin atingi.”

La idealo kiun Pierre de Coubertin proponis al la partoprenantoj, ne identiĝas al la sola venko, sed al la kavalireca spirito de la sporto, ĝia sindonema praktiko, la afabla akcepto de la sorto, ĉu favora, ĉu malfavora, la amikeca kunlaborado inter nacioj, etnoj kaj individuoj ĝenerale, celoj kiuj enhavas altvalorajn moralajn elementojn kaj kiujn la publiko ankaŭ scias apreci.

La unua moderna Olimpiado okazis en Ateno en la jaro 1896, kaj ekde tiam, escepte dum la jaroj de la du mondmilitoj, ĝi okazas ĉiun kvaran jarojn en malsama urbo. Ja ekde la komenco de la olimpia movado la barcelonanoj montris grandan intereson por la Ludoj. Kiam en la jaro 1929 konstruiĝis la stadiono de Montjuic, la intenco estis posedi la bezonataj strukturoj por povi ilin organizi. Konsekvence Barcelono prezentis, siatempe, la kanditatecon por organizi la Ludojn de la XI-a Olimpiado de la jaro 1936.

La Internacia Olimpia Komitato kunvenis en Barcelono en la jaro 1931, sed ĝiaj membroj ne atingis interkonsenton. Unu jaro poste, en 1932, la komitatanoj renkontiĝis en Los Anĝeleso kaj per balotado ili elektis Berlinon. Tiu urbo ricevis 43 voĉdonojn, kontraŭ 16 por Barcelono kaj 8 sindetenoj. En tiu tempo Germanio havis politike centrisman reĝimon, kaj donis la impreson ke ĝi povis organizi la ludojn kun certa garantio de senpartieco. Sed en januaro de 1933 Adolf Hitler kaptis la ŝtatan povon kaj tuj li enkondukis rasistajn leĝojn. La senpartieco jam ne eblis malgraŭ la promesoj faritaj de Hitler al Baillet-Latour, prezidanto de la Internacia Olimpia Komitato.

La 5-an de septembro de la jaro 1935 Hitler proklamis la leĝojn de Nuremberg senigante la judojn de la germana civitaneco, kaj samtempe li intensigis kruelan persekuton kontraŭ siaj politikaj oponantoj. Tiaj cirkonstancoj kreis etoson de ĝenanta timo. Multaj sportuloj rifuzis iĝi instrumentoj de la nazia propaganda maŝino. En multaj landoj kreiĝis komisionoj kun la celo trovi alternativojn al la ludoj de Berlino. La logika loko estis Barcelono kiu, kiel ni jam vidis supre, kandidatiĝis por la organizado de la Olimpiaj Ludoj kelkajn jarojn antaŭe. Konsekvence kreiĝis la Komitato de la Popola Olimpiado de Barcelono kies prezidanto estis Josep Antoni Trabal; la sekretario estis Jaume Miravitlles, konsiliano de la aŭtonoma kataluna registaro (Generalitat de Catalunya). La dato: de la 19-a ĝis la 26 de julio. Baldaŭ alvenis aliĝoj el Francio, Usono, Svisio, Belgio, Kanado, Grekio, Svedio, Maroko kaj multaj aliaj landoj. Pro evidentaj motivoj ne venis aliĝoj el Germanio, sed kompense aliĝis multaj germanoj kiuj loĝis eksterlande kaj por kiuj la partopreno en la ludoj de Berlino estis kompreneble barita.

Sabate postagmeze, la 18-an de julio, la stadiono de Montjuic bolis je aktiveco. Multaj alilandaj atletoj troviĝis tie por trejniĝi kaj por interkonatiĝi kun aliaj partoprenantoj de la Ludoj. Ankaŭ tie troviĝis multaj barcelonaj junuloj, membroj de la sporta fako de la Popola Enciklopedia Ateneo, de la Barcelona Laborlernejo kaj de aliaj lokaj kluboj. Tiuj junuloj devis praktiki gimnastikajn ekzercojn por esti prezentataj la morgaŭon. La kontaktoj inter ambaŭ grupoj estis ege interesaj kaj instruplenaj malgraŭ la evidentaj lingvaj problemoj. Ne multaj alilandanoj scipovis paroli hispane. Kelkaj fuŝparolis vortojn ĵus lernitaj kaj terure prononcitaj okazigante amuzajn miskomprenojn. Mi mem klopodis uzi mian limigitan konon de la franca lingvo, sed kun ne multe da sukceso. Plej ofte afablaj mienoj kaj varmaj manprenoj anstataŭis vortojn.

La etoso estis tre frateca. Por la unua fojo mi havis la okazon rekte rilati kun alilandanoj. Tiu sperto plifortigis miajn konvinkojn pri vera amikeco inter homoj el la plej diversaj devenoj. Entuziasmo kaj eŭforio ŝvebis super la stadiono, sed bedaŭrinde miksita kun sento de antaŭtimo kaj streĉo. Dum la tuta tago oni konstante aŭdis alarmajn novaĵojn pri armea ribelo. La registaro asertis ke ĉio estis sub kontrolo, sed ne multaj estis konvinkitaj pri tiu aserto. Kiam la junuloj pretiĝis por la gimnastikaj ekzercoj, unu el la organizantoj morne anoncis: “Faŝistaj manoj sabotis la elektran instalaĵon. Ni solvos la problemon kaj morgaŭ ĉio estos preta por la inaŭguro de la Ludoj”.

Paralele kun la sportaj konkursoj organiziĝis Kultura Olimpiado kaj estis preparitaj multnombraj folkloraj prezentadoj. Inter la partoprenantoj de la kulturaj aktivaĵoj troviĝis la famkonata violonĉelisto Pau Casals.

La vespero de la 18-a de julio Pau Casals direktis la provludon de la Naŭa Simfonio de Beethoven kiun la orkestro, kunlabore kun la kantistoj de fama Barcelona Ĥorsocieto (Orfeó Gracienc), devis ludi la morgaŭon en la Greka Teatro de Montjuic okaze de la inaŭguro de la Olimpiado. Dum la provludo prezentiĝis oficialulo kiu per ekscitita voĉo diris, “Ĉesigu la ludprovon. Ni estis informitaj ke ĉinokte okazos armea ribelo en la tuta lando. La koncerto kaj la Olimpiado estas nuligitaj. Tuj forlasu la ejon.”

Je tiu anonco Casals forte konsterniĝis. Li sin turnis al la muzikistoj kaj kantistoj kaj diris: “Mi ne scias kiam ni renkontiĝos denove; mi proponas al vi ke antaŭ la disiĝo ni ĉiuj kune ludu la simfonion”, kaj levigante la taktobastonon daŭrigis la provludon kulminante je la fina parto kiu tekstas jene:

Jen brakumo al milmiloj,
jen ĉi kis’ al tuta mond’!
Fratoj! super stela rond’…

“Kia emocia momento! Kaj kia kontrasto” memoris la majstro kelkaj jaroj poste. “Ni kantis la subliman himnon de la frateco, dum sur la stratoj de Barcelono, kaj de multaj aliaj urboj, prepariĝis lukto kiu tiom da sango devus verŝigi”.

La ĥorgrupo ankaŭ estis provludinta la himnon de la Popola Olimpiado verkita de la poeto Josep María de Sagarra. Tiu himno devis esti kantata antaŭ miloj da personoj precize la 19-an de julio:

Sub la blua ĉielo
la sola trafa vorto estas
ĝojkrio, Paco!

Sed anstataŭ aŭdi la himnon de la paco, en tiu tago la barcelonanoj aŭdis la sonon de senĉesa pafado, kaj je la kvina kaj kvarono matene, korŝiran alvokon per la Barcelona radiostacio: “Barcelonanoj, la timita momento jam alvenis; la armeo, perfidante sian honorparolon, ribeliĝis kontraŭ la Respubliko. Por la barcelona popolo alvenis la horo de la grandaj decidoj kaj grandaj oferoj: detrui la ribelitan armeon. Ĉiu civitano estu preta por plenumi sian devon. Vivu la Respubliko!”

Multaj el la atletoj kiuj venis por la Popola Olimpiado, aktive partoprenis en la lukto kontraŭ faŝismo; kelkaj el ili neniam plu tretus la arenon de stadiono. Tiel finiĝis, antaŭ ol ĝi komenciĝis, la esperplena Popola Olimpiado de Barcelono, preparita kun tiom da entuziasmo kaj amo fare de bonvolaj homoj kiuj sincere kredis en la humanisma olimpia idealo.

 

 

Olympic Games in Barcelona

Article about the Popular Olympic Games of Barcelona 1936, written by a would be participant. 

Written in the Catalan language in 1992 and published in the same year in the magazine Flame, the official publication of the Catlunyan Association of  Toronto.

"The most important thing about the Olympic Games is not to win, but to participate"

Pierre de Coubertin

Thanks to the 25th Olympic Games Barcelona became the focus of millions of people from around the world. It seemed as if Barcelona had been rediscovered. Everyone was talking about it. The newspapers and television showed pictures that seemed to come from the land of marvels. Pictures of the whole city, of its characteristic monuments, its Gothic cathedral, the Olympic village, the newly completed Palace of Saint Jordi, of the many sports grounds and racing tracks and the Olympic stadium of Montjuic. Oh, the stadium of Montjuic! For people of my generation that building is full of memories and a certain sense of nostalgia. My mind revisit the stadium as it was 56 years ago (1936). Groups of enthusiastic and illusion filled youths would journey to it everyday to train for the chance to qualify for the youth contests of the Olympic games of Barcelona. Yes, I say it well, the Olympic Games of Barcelona, which had to happen in 1936, though in the present time you don't hear many mentions of this significant event. 

But before we continue on the history of that Olympics, sadly frustrated by tragic circumstances, let us turn the page of the book of time and briefly look at the history of the modern Olympic Games. The initiator of the games was the Frenchman Pierre de Coubertin, a sincere humanist who believed that the participation of people from the whole world in sporting competitions would carry the spirit of friendship, brotherhood, and mutual understanding between the athletes, from whatever ethnic origin, faith or social position they are. We must keep in mind that sadly these idealistic goals of Pierre de Coubertin were often only partly realised and that the Games were often compromised from terrible political manipulations, racism, furious nationalism, intolerance, unchecked corruption, and the desire to win at any cost and the use of methods not completely ethical. Contrasts with the desires of de Coubertin when he declared "The most important thing in the Olympic Games is not to win, but to participate; the most important thing in life is not the triumph but the efforts used to obtain it".

The ideal which Pierre de Coubertin proposed to the participants is not identified with the victory alone, but with the chivalrous spirit of the sport, its generous practice, the kind acceptance of fate, whether favourable or unfavourable, the friendly co-operation between nations, ethnic groups and individuals in general, precious moral elements that the public can also appreciate.

The first modern Olympic Games took place in Athens in 1896, and since than excepting the years of the two world wars it happens every four years in a different city. Since the beginning of the Olympic movement Barcelonans have shown great interest in the Olympic Games. In 1929 construction began on the stadium of Montjuic with the intention of developing the necessary infrastructure to host them. Consequently Barcelona presented it self as a candidate to host the 11th Olympics to be held in 1936.

The International Olympic Committee met in Barcelona in 1931, but could not reach a consensus. In 1932 a year later they reconvened in Los Angeles and chose Berlin by ballot. That city received 43 votes to 16 for Barcelona and 8 abstentions. In that time Germany was governed by a centrist regime and had given an impression that it could organise the Games while guaranteeing a freedom from partisanship. However, in January 1933 Adolph Hitler captured state power and immediately began drafting racist laws. Political neutrality was already made impossible despite the promises made by Hitler to Baillet-Letour the president of the International Olympic Committee. 

On the 5th of September 1935, Hitler passed the Nuremberg Laws, which stripped Jewish people of their German citizenship, at the same time he intensified cruel persecutions against his political opponents. These circumstances created an atmosphere of general fear. Many athletes refused to be made instruments of the Nazi propaganda machine. In many countries committees were created with the aim of finding an alternatives to the games in Berlin. The logical place for this was Barcelona, which as we've seen above had already prepared its candidacy to host the Olympic Games several years before. Consequently the Committee for the Popular Olympiad of Barcelona was created, Josep Antoni Trabal was its President; its secretary was Jaume Miravitlles a councillor for the Autonomous Catalan Government (Generalitat de Catalunya). The date from the 19th until the 26th of July. Soon athletes wishing to participate arrived from France, the United States, Switzerland, Belgium, Canada, Greece, Sweden, Morocco and many other countries. For obvious reasons, no registrations came from Germany, but in return many Germans who lived abroad and for whom participation in the Berlin Games were of course barred did arrive to register.

Saturday afternoon, the 18th of July the stadium of Montjuic is already boiling with activity. Many foreign athletes are found here training and getting to know other participants of the Games. Also there are many young Barcelonans, members of the sports department of the People's Encyclopaedic Athenaeum of the Barcelona workers school and from other local clubs. These young people had to practice gymnastic exercises in order to be presentable tomorrow. The contacts between both groups was extremely enlightening and full of teaching despite the evident language barriers. Not many of foreigners could speak Spanish. Some whispered words just learnt and terribly pronounced, which caused amusing misunderstandings. For myself I was able to make use of my limited knowledge of the French language but often unsuccessfully. Most often kind gestures and warm handshakes replaced words.

The atmosphere was very brotherly. For the first time I was able to talk directly to people from other countries. That experience strengthened my convictions about true friendship between people from the most diverse places. Enthusiasm and euphoria hovered above the stadium, but unfortunately mixed with a feeling of anticipation and stress. During the whole day we heard constant alarming news of an army rebellion. The government claimed that everything was under control, but few were convinced of this assertion. When the youths arrived to prepare for the gymnastic exercises one of the organisers mournfully announced "Fascist hands had sabotaged the electric works, but they would soon fix the damage and tomorrow would inaugurate the Games".

Parallel to the sporting contests a Cultural Olympics was being organised with many folk events and presentations. Amongst the participants of this Cultural Olympics was the world famous Cellist Pau Casals.

On the evening of July 18, Pau Casals conducted the rehearsal of Beethoven's Ninth Symphony, which the orchestra, in collaboration with the singers of the famous Barcelona Choral Society (Orfeó Gracienc), was to play the next day at the Greek Theatre of Montjuic on the occasion of the inauguration of the Olympic Games. During the rehearsal, an official appeared in an excited voice and said, “Stop the rehearsal. We have been informed that there will be a military uprising across the country tonight. The concert and the Olympics are cancelled. Leave the place at once. ”

This announcement caused Casals great consternation. He turned to the musicians and singers and said "I do not know when we will meet again, so I propose to you that before we depart that we finished the rehearsal and continue to play the symphony together". and raising the baton continued the rehearsal culminating in the final part which reads as follows: 

Here is a hug to thousands, 

here’s a kiss to the whole world!

Brothers! above the starry canopy ’’

"What an emotional moment, what a contrast" recalls the maestro some years later "We sang the sublime hymn of brotherhood, while on the streets of Barcelona, and of many other cities, a struggle was being prepared which should shed so much blood. ”

The choir also rehearsed the anthem of the People's Olympics composed by the poet Josep María de Sagarra. This hymn was to be sung in front of thousands on the 19th of July.

Under the blue sky

The sole impactful word

Cried joyously, Peace!

But instead of hearing the hymn of peace, on that day Barcelonans heard the sound of ceaseless gunfire, and at five thirty in the morning a heart-breaking call from the Barcelona radio station "Barcelonans! the terrible moment has come to pass; the army, treacherous in spite of its honourable words has rebelled against the Republic. For the people of Barcelona now is the hour of great decisions and great sacrifices: destroy the rebel army! Every citizen must be prepared to fulfil their duty. Long live the Republic!"

Many of the athletes who had travelled to Barcelona to take part in the Olympic Games remained, and actively took part in the struggle against fascism: Some of them would never set foot in a stadium again. And so ended before it began was the fate of the People's Olympiad of Barcelona that had been so full of hope. Prepared for with much enthusiasm and love, by people with good wishes who truly believed in the humanist olympian ideal. 

Kelkaj Konsideroj pri la 53-a Universala Kongreso de Esperanto - Eduardo Vivancos - Some Concerns with the 53rd Universal Congress of Esperanto by Eduardo Vivancos

 

Kelkaj Konsideroj pri la 53-a Universala Kongreso de Esperanto - Eduardo Vivancos

Eduardo Vivancos kriktkoj de la UEA Kongreso en Madrido 1968, kaj la influis de Franco.

El https://www.nodo50.org/esperanto/artik72.htm (kun pli bildoj kaj ligiloj)

Originale verkita en februaro 1968.

La 53-a Universala Kongreso okazos ĉi jare en Madrido. La Alta Protektanto de la Kongreso estos Generalo Franco. Kiam unuafoje mi legis supremenciitan novaĵon mi estis tiom ŝokita ke mi kredis esti viktimo de terursonĝo. Mi neniam povis supozi ke la vorto Esperanto kaj la nomo de faŝista Franco povus esti iamaniere asociitaj. La tempo ne estas tiom malproksima por ke la esperantistoj forgesu kiu estas Franco; ke ili forgesu la krimojn pri kiuj li kulpas, krimoj kontraŭ libereco, krimoj kontraŭ demokratio kaj ankaŭ krimoj kontraŭ la Esperanta idealo.

Mi ne forgesis; mi neniam forgesos la terurajn jarojn de la hispana milito kiam Franco, dank' al la helpo de Hitler kaj Mussolini ribelis kontraŭ hispana demokratio, La lukto daŭris tri jarojn. En la teritorio okupita de la faŝistoj la esperanto-movado tute ĉesis ekzisti; en Zaragozo, Logronjo kaj aliaj urboj multaj esperantistoj perdis sian liberon, kelkaj perdis sian vivon. Kiam en februaro de la jaro 1937 la faŝistoj okupis Malago-n, miloj da personoj estis mortpafitaj ĉar ili estis membroj de laboristaj sindikatoj, demokrataj asocioj kaj de la loka esperanto-klubo. En 1939 la tuta lando estis okupita de la faŝistoj, kaj dum pluraj jaroj Esperanto estis duonleĝa ĉar oni konsideris esperantistojn kiel "danĝeraj" internaciistoj, malamikoj de la "sanktaj" tradicioj de la patrio. La esperantistoj kiuj eskapis la persekuto ne kuraĝis surmeti la verdan stelon, kaj la esperanto-movado estis nula. Jaroj pasis kaj iom post iom esperantistoj komencis krei grupojn en kelkaj urboj, kaj fine hispanan asocion. Mi multe ĝojas pri la renaskiĝo de la esperanto-movado, kaj deziregas ke ĝi prosperu, sed kion mi neniel povas akcepti estas la fakto ke Franco, kies manoj estas makulitaj de la sango de multaj el niaj samideanoj, estu honorata por prezidi esperanto-kongreson. Mi scias ke estas kutimo inviti la ŝtatrestojn por honore prezidi UEA-kongresojn. Oni povas ŝati aŭ ne ŝati la kutimon, sed kiam la koncerna ŝtatestro estas Franco, la kutimo estas netolerebla; mi eĉ povas diri ke ĝi estas naŭziga.

Oni povas pretendi ke tiu kongreso multe helpos la hispanan esperanto-movadon. Grava eraro. Franco estas profunde malamata de la plejmulto da hispanoj; la nomo de la diktatoro en la kongreso kaŭzos malfavoran impreson kaj la aŭreolo de idealismo kiu ĉirkaŭas la vorton Esperanto certe malheliĝos. La nomo de Franco estos makulo en la esperanto-movado. Mi scias ke multaj esperantistoj, hispanaj aŭ ne hispanaj, malaprobas la okazigon de tiu kongreso en la nunaj cirkonstancoj, ĉar Franco estas la malamiko de ĉiuj humanismaj ideoj. Ekde la faŝista ribelo ĉiuj hispanaj liberalaj homoj opoziciis lin. Mi menciu la nomon de kolonelo Julio Mangada, prezidento de la Hispana Esperanto-Asocio en 1936; Mangada estis unu el la unuaj kiuj kontraŭstaris la kriman ribelon de Franco. Mi honoru la nomon de eminenta esperantisto Jaume Grau Casas, fidela membro de UEA, Lingva Komitatano, aŭtoro de "Amaj Poemoj", "Kataluna Antologio", "Poemo de Amo kaj Doloro" kaj multaj aliaj verkoj. Grau Casas suferis dum pluraj jaroj en koncentrejoj kaj fine mortis en Valencio, tute seniluziigita, preskaŭ forgesita de ĉiuj. Dum en koncentrejo ni estis kune dum pluraj monatoj en la sama barako. Ni ĉiam parolis en Esperanto kaj li ofte manciis sian fidon en estonta triumfanta esperanto-movado en libera Hispanio, sen faŝismo kaj sen Franco. Kiel li povus imagi ke kelkaj jaroj poste la nomo de Franco estus uzita por anonci esperanto-kongreson?

Kial do Franco toleras la esperanto-movado kaj eĉ akceptas esti la "protektanto" de kongreso? Por tiuj kiuj vere konas la politikajn manovrojn de la hispana diktatoro, tio ne estas surprizo. Ĝis la jaro 1945 Franco deklaris publike multfoje sian malŝaton por demokratio kaj eĉ sendis "volontulojn" en la Blua Diviziono, sub nazia uniformo, por lukti flanke de la Hitlera Armeo. En tiu epoko li ŝatis fanfaroni pri sia faŝisteco. Jen kion deklaris faŝista gravulo A. Goicoechea, intima kunlaboranto de Franco, al ĵurnalisto de franca gazeto L'Echo de Paris: "Nia programo konsistas el tuteca kaj aŭtoritateca ŝtato. Korporacioj sen libero. Ja ni estas profunde naciistoj kaj pasiaj malamikoj de demokrataj institucioj."

Sed Hitler estis venkita. La reĝimo de Franco estis izolita kaj praktike kondamnita. La 9-an de februaro de 1946, la Ĝenerala Asambleo de la Unuiĝintaj Nacioj kunvenita en San Francisco, Usono, deklaris: "Laŭ sia deveno, naturo, strukturo kaj konduto, la registaro de Franco estas faŝista reĝimo kopiita de Hitlera Germanio kaj Mussolina Italio, kaj grandparte establita dank' al la helpo ke tiuj landoj donis al li" kaj poste la deklaracio aldonas: "la faŝista reĝimo de Franco ne povas iamaniere reprezenti la hispanan popolon". Tiam komenciĝis longa kaj konstanta filudo de Franco. La faŝista diktatoro iĝis "demokratulo". Li parolis pri religia libero, pri asocia libero, pri preslibero. Li volis impresi alilandajn kancelariojn sed la hispana popolo daŭre estis kaj estas subpremata. La Universala Kongreso de Esperanto utilos al Franco kiel pruvo de "toleremo kaj demokratemo". Franco profitos de la kongreso, sed la esperanto-movado, ne! En tiu kazo Esperanto estos utiligata por pravigi la trompon de senskrupula faŝisto. Kial do UEA pretiĝas al tiu trompo? Ĉu ne estas en UEA personoj politike konsciaj por eviti tian fian agon kontraŭ homa indeco?

Amara ironio; la jaro 1968 estas la Jaro de la Homaj Rajtoj. La LKK organizos foto-konkursojn kies temo estos citaĵo el la Universala Deklaracio de Homaj Rajtoj. Mi proponas ke la partoprenontoj sendu fotografaĵojn montrante manifestaciojn de hispanaj laboristoj kaj studentoj postulante la rajton havi proprajn laborsindikatojn kaj studentajn organizaĵojn; fotograĵojn montrante kiel la policanoj de Franco sovaĝe atakas kaj arestas la manifestantojn; fotografaĵojn montrante kiel vivas la kamparanoj en Andaluzio kaj en Ekstremaduro. Sciu ke homaj rajtoj ne ekzistas en Hispanio; sciu ke ĉiutage okazas protestoj flanke de laboristoj, studentoj, intelektuloj kaj eĉ pastroj; sciu ke en la karceroj oni torturas kiel en la epoko de la Inkvizicio; sciu ke inter la enkarcerigitoj ankaŭ troviĝas esperantistoj, kiel ekzemple nia samideanino Alicia Mur kies kulpo estis partopreni en asocio ne tolerata de la faŝista reĝimo de Franco.

Mi sugestas ke tiuj kiuj partoprenos la kongreson ne vizitu nur la belajn konstruaĵojn de Madrido, la Valon de la Falintoj kaj la porturistajn luksajn marbordojn. Mi sugestas ke ili kontaktu la popolon kiu suferas kaj kiu esperas ke iam libereco brilos denove.

Mi timas ke tiu-ĉi artikolo estas jam tro longa, kaj tamen restas multo por diri. Mi klopodis esti objektiva sed mi sentis ke mi havis la devon denunci la krimojn de la "protektanto" de la ĉi-jara Universala Kongreso kaj energie protesti kontraŭ la decido okazigi tiun kongreson sub la ŝildo de faŝista diktatoro.

 

Some Concerns with the 53rd Universal Congress of Esperanto 

by Eduardo Vivancos

Eduardo Vivancos's criticisms of the Universal Esperanto Association (UEA) and its decision to hold its 53rd Universal Congress in Madrid in 1968 and the influence of Francisco Franco, the Fascist dictator of Spain.

Originally written in February 1968.

This year the 53rd Universal Congress will be hosted in Madrid. The Honorary President of this congress will be General Franco. When I first read this sickening news I was so shocked I was convinced I was in a nightmare. I would never have thought that the word Esperanto and the name of the Fascist Franco could be associated in any manner. Not enough time has passed for Esperantists to forget who Franco is; that they could forget the crimes for which he is guilty; crimes against liberty; crimes against democracy and crimes against the ideal of Esperanto.

I have not forgotten, I will never forget the terrible years of the Spanish war when Franco, with the help of Hitler and Mussolini rebelled against Spanish democracy. That struggle lasted three years. In the territory occupied by the Fascists the Esperanto movement ceased to exist.; in Zaragoza, in Logroño many Esperanto speakers lost there liberty, some even lost their lives. When Malaga was occupied in February 1937 thousands were shoot to death for being members of labour unions, democratic associations and the local Esperanto club. In 1939 the whole country was occupied by the Fascists and Esperanto was made almost illegal because Esperantists were considered "dangerous people" internationalists, and enemies of the sacred traditions of the fatherland. The Esperantists that escaped persecution did not dare show the Green Star and so the Esperanto movement died. Years have passed and little by little some Esperantists began to create groups in a few cities and then finally revived the Spanish association. I am very happy with the reawakening of the Esperanto movement, and I wish it further prosperity, but I will not for any reason accept that  Franco, whose hands are covered in the blood of many of our fellow Esperantists, should be given the honourable position of presiding over an Esperanto Congress. I know that it is customary to invite the heads of state to preside over UEA-Congresses. One can like or dislike the custom, but when the head of state concerned is Franco the custom becomes intolerable. I can even say I find the decision nauseating.

You could pretend that this congress will be a great help to the Spanish Esperanto movement. This is a great error. Franco is a committed enemy to the majority of Spanish people; the name of the Dictator in connection to the congress will create a unfavourable impression and taint the idealism and darken the image of Esperanto. The name of Franco will be a dark spot in Esperanto movement. I know that many Esperantists Spanish and non Spanish disapprove of the organising of this congress given the present circumstances; because Franco is the enemy of all humanist ideals. From the beginning of the Fascist rebellion every Spanish liberal opposed him. I should mention the name of colonel Julio Mangada the president of the Spanish Esperanto-Association in 1936; Mangada was one of the first who stood against the criminal Franco. I should honour the name of the eminent Esperantist Jaume Grau Casas, a loyal member of the UEA, and Language Committee member, author of "Love Poems", "Catalunya Anthology" and "Poem Love and Pain" and many other works. Grau Casas suffered for many years in concentration camps before being killed in Valencia, utterly disappointed almost forgotten by all. During his time in the concentration camps we were together in the same barracks, we always talked in Esperanto and he often described his belief in a future triumphant Esperanto movement in a free Spain, without fascism and without Franco. Could he ever have imagined that a few years later the name of Franco would be announced at an Esperanto Congress?

For what reason does Franco tolerate the Esperanto movement and even accept the title of "protector" of the Congress? To those who really know the political manoeuvrings of the Dictator this isn't a surprise. Until the year 1945 Franco on many occasions publicly declared his disgust with democracy, going so far as to send the "volunteer" Blue Division in Nazi uniform to fight at the side of Hitler's army. In those days he enjoyed flaunting his Fascism. Here are the words of the important Fascist A Goicoecha a close collaborator of Franco, given to the French newspaper L'Echo de Paris: "Our program consists of total state authority. Corporations without freedom". Certainly, we are committed nationalists and passionate enemies of democratic institutions".

But Hitler was defeated. The regime of Franco was isolated and practically condemned. On the 9th of February 1946 the General Assembly of the United Nations met in San Francisco in the United States of America and declared "By its desire, nature, conduct and structure the government of Franco is a Fascist regime copied from that of Hitler's Germany and Mussolini's Italy, and was established for the most part thanks to the assistance those countries gave to him" and later the declaration stated: "the fascist regime of Franco is incapable of representing the Spanish population in any way". Thus began Franco's long and constant struggle for legitimacy. The Fascist dictator became a "Democrat". He spoke about religious freedom, freedom of association, press freedom. The Universal Congress will be used by Franco as proof of his "tolerant and democratic nature". Franco will profit from the Congress but the Esperanto Movement will not! In fact the Esperanto movement will be part of a deception used to justify the unscrupulous Fascist. So why is the UEA preparing itself to be part of this deception? Aren't there people in the UEA who are politically conscious enough to not take part in this vicious act against human dignity?

 A bitter irony, the year 1968 is the year of Human Rights. The LKK[Local Congressional Committee] will organise a photography competition whose subject will be quotations from the Declaration of Human Rights. I suggest that participants send in photographs showing demonstrations of Spanish workers and students demanding independent labour unions and student associations; photographs showing how Franco's police savagely attack and arrest the demonstrators; photographs showing how peasants in Andalucía and Extremadura live. To know that human rights do not exist in Spain; to know that every day there are protests by workers, students, intellectuals, even priests; to know that in the prisons there are tortures from the days of the inquisition; that amongst the condemned there are found Esperantists; like Alicia Mur whose crime was to take part in an association not tolerated by the Fascist regime of Franco.

I suggest to those who will take part in this Congress not to just visit the beautiful buildings of Madrid, nor the Valley of the Fallen and the tourist approved luxury spots on the coast. I suggest that they contact the people who suffer and hope that the time when liberty will shine again.

I fear that this article is already too long, however there remains much more to say. I tried to be objective but felt the urge to denounce the crimes of the "protector" of this year's Universal Congress and energetically protest against the decision to organise this congress under the seat of the Fascist Dictator.  

50-a datreveno de la Hispana Revolucio - The 50th Anniversary of the Spanish Revolution by Eduardo Vivancos

 

 

50-a  DATREVENO  DE  LA  HISPANA  REVOLUCIO

Eduardo Vivancos

Prelego farita dum la SAT-kongreso okazinta en Sant Cugat del Valles (Barcelono) en Julio 1986.

La fonto

Estas interesa la fakto ke la 59-a kongreso de SAT okazas en Barcelono en 1986 koincide kun la 50-a datreveno de la Hispana Revolucio, ĉar estas precize en tiu ĉi urbo kie la revoluciaj eventoj de 1936 donis al la laboristoj la plej grandan esperon de kompleta emancipiĝo. Estis efektive en Barcelono kie troviĝis la kerno de la plej aŭdaca revolucia movado de tiu epoko. Kiam, la 17-an de julio, generalo Franco kaj aliaj generaloj, kun la kompliceco de la eklezia hierarkio, la hispana plutokratio kaj kun materia helpo de faŝistaj alilandaj registaroj, ribeliĝis kontraŭ la respublika reĝimo troviĝis kun la neatendita (neatendita por ili) kontraŭstaro flanke de la popolo ĉefe organizita en la laboristaj sindikatoj kaj liberecanaj organizaĵoj. La aktiva lukto inter du kontraŭaj kaj nerepacigeblaj vivkonceptoj komenciĝis.

Dum la lastaj 50 jaroj miloj da libroj aperis pritraktante kaj analizante tiujn eventojn. Multaj opinioj, ĉu favoraj, ĉu malfavoraj, estis esprimitaj, kaj preskaŭ ĉiam temis pri subjektivaj opinioj. Tre ofte la aŭtoroj interpretis tiujn eventojn laŭ tre personaj vidpunktoj kie antaŭjuĝoj estis tre evidentaj. Multaj ne komprenis nek la signifon nek la kaŭzojn de la popola reago. Por tiuj aŭtoroj temis pri civila milito, sanga, terura, tragika, cetere kiel ĉiuj militoj, ĉu civilaj aŭ ne. Sed la batalo de la hispana popolo estis pli ol milito, ĝi estis batalo por la plej profunda kaj originala socia transformiĝo de nia jarcento. Nova socio ekkonstruiĝis, maljusta socio malaperis, kaj kelkaj historiistoj komplete blindaj antaŭ la pozitivaj realigoj, ĝisnaŭze insistis pri malordo kaj perforto, ĉu supoza, ĉu reala, tre ofte troigita, sed ĉiamaniere ne pli bona aŭ pli malbona ol iu ajn perforta agado okazinta kaj okazanta ĉie en la mondo, plej ofte sankciita de registaroj, religiaj grupoj kaj senskrupulaj politikaj gvidantoj. Multaj el tiuj historiistoj ne nur montris mankon da objektiveco en la priskribo de tiuj gravaj eventoj, sed faris ĉion eblan por malnoble kaj malice senkreditigi la pozitivajn realigojn de la revoluciuloj. En 1936 mi estis 15-jarulo; la eventoj de tiu epoko multe influis, kiel al multaj tiutempaj gejunuloj, en mia posta disvolviĝo kaj sopiroj. Pasis 50 jaroj, sed mi sentas ankoraŭ la atmosferon de tiu epoko. Ja memori estas vivi denove, kaj kiam mi, kiu loĝas nun eksterlande, revidas barcelonajn stratojn Ramblas, Paralelo, Rondas, Placo de Katalunio kaj aliaj, mi ne povas eviti revidi la memorindajn tagojn inter la l7-a kaj 23-a de julio, 1936. Entuziasmo kaj eŭforio vidiĝis en la vizaĝoj de la popolo. Mi rimarkigu ke dum plena revolucia periodo, la stratoj de Barcelono estis pli sekuraj por la loĝantaro ol la stratoj de multaj usonaj kaj alilandaj urboj dum pacaj periodoj.

Antaŭ daŭrigi la priskribon de la eventoj okazintaj dum tiuj tagoj necesas serĉi la kaŭzojn kiuj gvidis al tia streĉa situacio, ĉar ĝi ne aperis spontane aŭ estis kaŭzita, kiel kelkaj pretendas, pro ĵusaj laboristaj strikoj. La aktivaj preparoj por la puĉo komenciĝis tuj post la balotoj de la l6-a de februaro kiam la partioj de la Popola Fronto konkeris la povon, kaj tre moderaj sociaj reformoj ekvidiĝis. Sed la ideo pri diktatoreco jam ekzistis en la menso kaj en la celoj de la faŝistema koalicio ekde 1931 kiam la respubliko estis proklamita. Tiu koalicio konsistis el la tri grandaj fortoj kiuj dum jarcentoj estris kaj decidis pri la vivo de ĉiuj hispanoj: la Armeo, la Eklezio kaj la Plutokratio. Ili estis la heredantoj de la absolutismaj regantoj de la mezepoko kaj ne povis toleri eĉ la plej malgrandan deviiĝon kiu povis, iom post iom, nuligi iliajn privilegiojn, la privilegiojn de la potenculoj. Tiuj fortoj kreskis kaj iĝis ĉiopovaj kiel rekta konsekvenco de la nomita kristana rekonkero de Hispanio en la XV jarcento. La rekonkero kreis fortan militistan kaston kiu kune kun la Eklezio ricevis la terojn rekonkeritaj al la maŭroj. La maŭroj, kiuj sukcese kultivis vastajn spacojn da tero, estis forpelitaj. Ni notu ke la maŭroj, same kiel la judoj, ankaŭ forpelitaj, estis hispanoj de multaj generacioj. Alia konsekvenco de la rekonkero estis ekstrema religia netoleremo kiu daŭris dum pluraj jarcentoj. La kristanaj hidalgoj kontentiĝis kun la posedo de la tero sed ne kultivis ĝin, transformante fekundajn grundojn en spacoj por la bredado de taŭroj, tiel preparante la kondiĉojn al estonta malriĉeco de la andaluziaj kampoj. De tiu situacio disvolviĝis du klasoj da personoj. Kelkaj (tre malmultaj) bienposedantoj, riĉaj aristokratoj, kaj la granda plimulto da senteraj, malsataj kamparanoj. Tio klarigas kaj pravigas la ribeleman karakteron de tiuj kamparanoj. Poste, la disvolviĝo de industrio dum la XIX jarcento kreis similan situacion inter la loĝantoj de la urboj, kun la konsekvenca apero de la proletaro kaj samtempe de la klaskonscio.

Jam antaŭ la mezo de tiu jarcento ekzistis en Hispanio "asociaciones obreras" (laboristaj asocioj) kiuj okazigis strikojn por defendi siajn rajtojn. En 1869, post la vizito de Giuseppe Fanelli, disĉiplo de Bakunin, kreiĝis la Hispana Sekcio de la Unua Internacio, kiu kun la tempo havis diversajn nomojn: Hispana Regiona Federacio, Pakto de Unio kaj Solidareco, Laborista Solidareco kaj, finfine en 1910 kreiĝis la Nacia Konfederacio de Laboro (CNT). En la jaro 1888 fondiĝis Ĝenerala Unuiĝo de Laboristoj (UGT) kies ĉefa gvidanto estis la socialisto Pablo Iglesias. Tiuj asocioj, kreitaj de laboristoj por defendi siajn rajtojn, estis sange persekutitaj de senskrupulaj personoj tia kia generalo Weyler kiu, sendita de la registaro al Barcelono por frakasi laboristan strikon, fanfarone anoncis: "Mi ordonis fermi hospitalojn kaj karcerojn; nur la tombejoj estos malfermitaj". Same agis, kelkajn jarojn poste, generaloj Arlegui kaj Martínez Anido, kiuj kreis terorisman atmosferon en la barcelonaj stratoj kontraŭ la aktivuloj de CNT. Notinda estas la fama ribelo en 1892, en Jerez de la Frontera, en kiu partoprenis 4000 kamparanoj armitaj de bastonoj, okupante la urbon kaj postulante agraran reformon.

Dumtempe, katastrofaj militoj, perdo de koloniojn en 1898 (Kubo, Porto-Riko, Filipinoj), kaj ekonomia ĥaoso kondukis al senkreditigo de la tiamaj politikaj institucioj. En la sekvantaj jaroj, la konstanta malkontenteco de la laboristoj, seniluziiĝo de parto de la burĝaro kaj de multaj intelektuloj, partopreno de la reĝo en la komploto kiu ebligis la diktaturon de Primo de Rivera en la jaro 1923, ĉio kontribuis al situacio en kiu la monarkio iĝis tre malpopulara. Konsekvence, en aprilo de 1931, okaze de lokaj balotadoj, respublikanaj kandidatoj triumfis kaj Respubliko estis proklamata.

En la komenco, la Respubliko vekis iom da espero, sed tiam neniel temis pri socia revolucio. La nova registaro konsistis el liberalaj intelektuloj kun ideoj milde reformemaj. Ni povas diri ke temis pri plibonigo kompare kun la antaŭrespublika epoko, sed ne sufiĉa por fini kun la ekspluatado de la laboristaro; mizeraj kondiĉoj daŭre persistis en la kamparo. Tamen, unu el pozitivaj intencoj de la novaj registaranoj estis iom limigi la influon de la Armeo kaj de la Eklezio. Laŭ la historiisto Gabriel Jackson, en la jaro 1931 estis en la hispana armeo 800 generaloj, ĉu aktivaj, ĉu en rezervo. Laŭ la bezonoj de la tiama armeo, oni bezonis nur 80 generalojn. Entute estis 26 000 oficiroj. Laŭ la projekto de la registaro la nova reformita armeo devus havi nur 7600 oficirojn. La nenecesaj oficiroj devus esti emerititaj, kun plena salajro, eĉ kun plialtigo se ili estus havinta la eblecon akiri pli altajn rangojn. Interparenteze mi diru ke la registaranoj ne estis tiom malavaraj kun la laboristoj, kiuj ricevis tre malaltajn salajrojn. La plejmulto el tiuj oficiroj, ĉefe el la plej altaj rangoj, venis el aristokrataj familioj; ilia menso estis la sama kiun havis iliaj antaŭloj, la hidalgoj de la mezepoko. Iliaj privilegioj estis netuŝeblaj kaj la plej modera reformo limigante ilian povon estis konsiderata kiel grava kaj nejusta atako al iliaj tradiciaj rajtoj. Konsekvence, krom kelkaj honorindaj esceptoj, ili estis nature malamikoj de la Respubliko kaj de ĉia socia transformiĝo.

Simila situacio okazis rilate la Eklezion. La episkopoj havis grandegan povon, ankaŭ kiel heredaĵo de la mezepoko, kaj ĝi etendiĝis ĝis la plej malgrandaj vilaĝoj. Por akiri laboron aŭ ricevi specialan favoron estis tre utila esti amiko de la pastro. Samtempe, opozicio al tiu povo povis kosti al nekonformistoj perdon de laboro, persekutoj aŭ ekzilo. En 1931 estis en Hispanio 20 000 monaĥoj, 60 000 monaĥinoj kaj pli ol 30 000 pastroj. Rilatoj inter Eklezio kaj Ŝtato estis ankoraŭ bazita en la Konkordato de la jaro 1851, laŭ kiu la katolika religio estis la sola oficiala en Hispanio. Geedziĝo devus esti nepre sakramento, neniel civila ceremonio; la instruado, ĉu publika ĉu privata, devis akordiĝi kun la eklezia doktrino. Tamen, en 1913, registaro dekretis ke religia instruado ne plu estas deviga por infanoj kies gepatroj havas alian religion, sed kiam Primo de Rivera iĝis diktatoro en 1923, li restarigis la devigan religian instruadon, kaj minacis eksigi instruistojn kiuj esprimis opiniojn ne akceptatajn de la katolika religio.

La respublika registaro volis ŝanĝi tiun situacion, kaj laŭ leĝo dekretita la 6-an de majo, 1931, la instruado en publikaj lernejoj estos laika; religia instruo okazos nur se la gepatroj tion deziras. Aliaj reformoj temis pri separo de eklezio kaj ŝtato, leĝigo de eksedziĝo kaj sekularigo de geedziĝoj. La reago al tiuj reformoj estis fulmrapida. La sekvantan tagon, la 7-an de majo, kardinalo Pedro Segura, ĉefepiskopo de Toledo, publikigis provokeman leteron kontraŭ la respublikaj reformoj. Laŭ li tiuj reformoj estis grava atenco kontraŭ la rajtoj de la hispana popolo. La letero de la kardinalo estis vera militdeklaro al la Respubliko.

La alia forto de la kontraŭrespublika bloko estis la Plutokratio, la posedantoj de la grandaj bienoj kaj industrioj, kiuj estis ĝenerale multe pli reakciemaj al sociaj ŝanĝoj ol kapitalistoj en aliaj eŭropaj landoj. Dum kelkaj homoj posedis grandegajn bienojn, nur parte kulturitajn, 2 milionoj da kamparanoj ne posedis teron kaj dependis por sin nutri de la bonvolemo de la dungantoj. En multaj vilaĝoj, ĉefe en Andaluzio, Ekstremaduro kaj Kastilio, senteraj kamparanoj koncentriĝis tre frumatene en centra loko, en kondiĉoj tre similaj al sklavomerkatoj, kaj reprezentantoj de la bienposedantoj selektis, laŭ sia plaĉo, la nombron da laboristoj bezonataj. Tiu sistemo estis ankoraŭ aplikata ĝis julio 1936. Kompreneble, la laboristoj kiuj iam montriĝis ribelemaj aŭ kiuj montris maldekstremajn tendencojn estis tre malofte selektitaj. Evidentiĝis ke agrara reformo estis nepre necesa. En 1931 kelkaj paŝoj estis faritaj en tiu direkto, sed tute ne temis pri revoluciaj ŝanĝoj de la sistemo. Laŭ la programo adoptita, la registaro akirus terpecojn de la grandaj posedantoj kiuj ne uzis ilin por terkulturo, estus dividitaj en parceloj kaj atribuitaj al kamparanoj. Tiu programo estis, tamen, ne sufiĉa kaj ĝia apliko estis tiom malrapida ke, je tiu ritmo, pluraj jarcentoj estus necesaj por ĝia kompletigo. La tre moderaj paŝoj faritaj rilate sociajn reformojn kolerigis la bienulojn kaj tute ne kontentigis la laboristojn, kiuj estis daŭre ekspluatataj kaj persekutataj same kiel antaŭ la ŝanĝo de reĝimo. Kiel dirite antaŭe, la homoj kiuj akiris la politikan povon je la proklamo de la respubliko en 1931 estis ĉefe burĝemaj intelektuloj, teoriuloj de liberalismo, milde reformemaj, sed ili ne kapablis, ne povis aŭ ne kuraĝis alfronti serioze la koalicion de la tradiciaj reakciuloj.

En la jaro 1933, kiel rezulto de balotado, dekstraj politikaj partioj reakiris la povon kaj konservis ĝin en periodo de du jaroj nomata la nigra jarduo. Dum tiu periodo la registaro nuligis ĉiujn reformojn, eĉ se ili estis tre moderaj, faritaj de la antaŭa registaro. 28 000 terkulturistoj estis senigitaj de la tero proviziita al ili de la Respubliko. Kiam ili plendis antaŭ la terposedantoj, tiuj lastaj respondis arogante: "Ĉu vi malsatas? Manĝu respublikon" (raportite de deputito en la parlamento). La laboristaj organizaĵoj estis speciale persekutitaj kaj multaj sindikatanoj, ĉefe de la CNT, estis enkarcerigitaj. Kiam, la 7-an de januaro de 1936, la parlamento estis dissolvita pro kelkaj financaj skandaloj, novaj balotoj estis anoncitaj. Tuj kreiĝis du grandaj politikaj grupiĝoj; la dekstrema reakcia koalicio kies celo estis starigi faŝismon uzante leĝajn rimedojn, kiel faris Hitler en 1933 en Germanio, kaj la Popola Fronto, kiu promesis reaktivigi la agraran reformon kaj liberigi 30 000 politikajn malliberulojn. Notinda estis la fakto ke la Eklezio aktive kampanjis kontraŭ la Popola Fronto. La episkopo de Barcelono, Manuel Irurita, publike deklaris: "Estas grava peko voĉdoni por la Popola Fronto. Voĉdono al konservativuloj estas voĉdono al Kristo". Kaj el la predikejoj multaj pastroj minacis al eterna damno tiujn kiuj ne faris ĉion eblan por certigi la venkon de la dekstruloj. La anarkista movado, kvankam ne favora al parlamenta sistemo kiel rimedo por emancipigi la laboristaron, decidis konsili al siaj membroj apogon al maldekstraj partioj. Ja multaj el la enkarcerigitoj estis membroj de la CNT. Estis tiu sinteno de la anarkistoj kiu certigis la venkon de la Popola Fronto.

Siaflanke, la reakcia koalicio ne akceptis bonkore la malvenkon, kaj tuj iniciatis la ofensivon kontraŭ la respubliko. Laŭ deklaroj faritaj, dum posta parlamenta kunsido, de la tiama registarestro, Portela Valladares, kiam la rezulto de la balotado estis konita, li ricevis viziton de la estro de dekstra politika partio CEDA, Gil Robles (je la 4-a matene) kaj iom poste de generalo Franco proponante nuligon de la balotado kaj starigon de diktatoreco kun la apogo de la armeo. Sed Portela rifuzis.

De februaro ĝis julio la situacio pli kaj pli malboniĝis. Provokoj de faŝistaj grupoj okazis ĉiutage. Antaŭvidante malvenko en la balotado, jam antaŭ ol ĝi okazis, generalo Sanjurjo, kiu devis esti la estro de la komploto, faris vojaĝon al Germanio kaj esploris detalojn pri sendo de aviadiloj kaj aliaj armiloj por la okazonta konspiracio. Sed jam multe antaŭe, la 31-an de marto de 1934, Antonio Goicoechea, monarkista politikulo, kaj generalo Emilio Barrera renkontiĝis en Italio kun Mussolini kaj mariskalo Balbo. La itala diktatoro pretis helpi al la renverso de la respubliko, kun promeso de tuja disdonado de 20 000 fusiloj, 20 000 grenadoj, 200 mitraloj kaj konsiderinda sumo da mono. Tio okazis pli ol du jaroj antaŭ la eksplodo de la milito. En Hispanio mem, dum la tuta printempo, la konspirantoj moviĝis libere kaj okupis influajn postenojn: Franco en la Kanariaj Insuloj, Goded en Balearoj, Mola - la kunordiganto de la komploto- en Pamplono. Dumtempe, la promesoj faritaj al la laboristaj organizaĵoj ege malrapide progresis, kaj tre ofte la sindikatoj devis premi por atingi eĉ la plej malgrandajn gajnojn; la agrara reformo restis sen kontentiga solvo. Ni povas resumi la situacion konsiderante tri klare specifajn elementojn: 

1. La reakciularo, kiu pli kaj pli adoptis faŝistajn metodojn, inkluzive la uzo de uniformoj kiel tiuj de la hitleraj grupoj.

2. La laboristaro, kiu en la sino de la du grandaj sindikatoj, CNT kaj UGT, iĝis senpaciencaj.

3. La respublika registaro, kiu tro hezitis eĉ kiam la danĝero de la komploto estis klare videbla.

Unu semajno antaŭ la puĉo jam estis elektro en la atmosfero. Ĉie oni aŭdis ke armea ribelo estis tuj okazonta; faŝistaj provokoj kaj atencoj okazis ĉiutage, ĉefe en Madrido, sed ankaŭ en aliaj urboj. La 12-an de julio grupo da falangistoj sturmis kaj kaptis la radiodissendejon en Valencio kaj elsendis provokan proklamon. En laboristaj sindikatoj aktivuloj deĵoris konstante kaj la rilato inter sindikatoj kaj defendkomitatoj de diversaj urboj estis tre efektiva; vespere, grupoj da laboristoj varme diskutis en la ĉefaj urbaj bulvardoj pri la evidente tuj okazonta puĉo. La volo rezisti al faŝistoj estis tre firma, sed la laboristoj ne havis armilojn. La registaro, kiu havis la eblecon provizi ilin, obstine deklaris ke ĝi bone kontrolis la situacion kaj ke nenia serioza danĝero ekzistis. Kiam la 17-an de julio parto de la armeo, sub Franco, efektive ribeliĝis en Maroko, la registaro ne plu povis nei ke io nenormala okazis, kaj dissendis jenan komunikon: "La registaro asertas ke la ribelmovado limiĝas al kelkaj lokoj de Maroko, kaj neniu, absolute neniu, en la metropolo aliĝis al tiu absurda entrepreno". Kaj la registaro mensogis ĉar ĝi jam sciis tre bone pri la konstantaj kontaktoj kaj agadoj inter la armeo kaj faŝistaj grupoj. Komisionoj de CNT kaj UGT urĝe petis armilojn al la registaro; sed la tiama registarestro, Casares Quiroga, rifuzis, ĉar li bone sciis ke armita laboristaro signifis socian revolucion, kaj li, fidela al siaj burĝaj principoj, timis la revolucion eble pli ol li timis faŝismon.

La 18-an de julio CNT kaj UGT deklaris ĝeneralan strikon. Casares Quiroga demisiis kaj lin anstataŭis modera respublikano Martínez Barrios kiu, anstataŭ organizi la rezistadon, klopodis atingi kompromison kun la ribelantoj, kontaktis telefone generalon Mola kaj eĉ proponis al li postenon en la nova registaro. Dum tempo estis perdita la konspirantoj konstatis la malfortecon de la registaro kaj prenis poziciojn por la fina frapo. La hezitemo de la registaro estis fatala kaj ĝiaj konsekvencoj, tragikaj. Inter la 17-a kaj 19-a de julio ankoraŭ estis tempo armi la popolon kaj komplete fiaskigi la puĉon. Urboj strategie lokitaj, kiel Sevilla (Sevilo), Zaragoza (Zaragozo) kaj Oviedo ne estus falintaj en la manoj de la faŝistaj generaloj kaj la civila milito ne estus okazinta. Sed armita popolo signifis socian revolucion, kaj la registaro ne volis tion, tiel faciligante la taskon de la konspirantoj. 

En Barcelono estis pli ol 12 000 soldatoj en la kazernoj komanditaj de faŝistaj oficiroj kiuj atendis ordonojn okupi la urbon. Sabate la 18-an, kapitano López Varela, kontakthomo de Mola en Barcelono, ricevis telegramon kun la jena teksto: "Morgaŭ vi ricevos kvin rismojn da papero". Tiu frazo entenis la horon en kiu la soldatoj devis forlasi la kazernojn por okupi la lokojn fiksitajn de la stabo. Efektive, je la 5-a matene, preskaŭ simultane la pordoj de la barcelonaj kazernoj malfermiĝis kaj la soldatoj, sub la gvido de faŝistaj oficiroj, helpitaj de civiluloj, membroj de Falange, ekiris kun la celo okupi registarajn oficejojn kaj la ĉefajn urbajn vojkruciĝojn. Ili kalkulis pri simpla promenado ĉar malmultaj, tre malmultaj, oficiroj opoziciis ilin, dum aliaj, ankoraŭ ne deciditaj restis neŭtralaj atendante la rezultojn. Sed anstataŭ facila promenado, la ribelantoj troviĝis antaŭ granda surprizo. Nur kelkajn minutojn post la eliro de la konspirantoj, sirenoj de diversaj fabrikoj stridante sonis alvokante la laboristojn al la defendo; tuj, grupoj da homoj koncentriĝis en diversaj punktoj por halti la vojon al faŝismo, kaj barikadoj estis konstruitaj en ĉefaj vojkruciĝoj por malhelpi la antaŭiradon de la armeo. La ribelantoj atingis la centron de la urbo -Placo de Katalunio- kaj okupis kelkajn konstruaĵojn, sed neniam povis atingi la registarajn oficejojn nek kapti la radiostaciojn bone defenditajn de la laboristoj. Tiam la faŝistoj uzis la artilerion; ili estis certaj ke, kiel okazis en oktobro de 1934, je la unuaj pafoj la popolamaso fuĝus senorde. Sed la laboristoj ne nur ne fuĝis, sed atakis la kanonojn pere de kamionoj rapide direktitaj kontraŭ ili; estis la armeaj profesiaj oficiroj kiuj fuĝis, dum multaj soldatoj tute konfuzitaj kapitulaciis forlasante kanonojn, fusilojn kaj mitralojn. Jam pli bone armitaj la laboristoj iniciatis kontraŭatakon kaj unu post alia falis la rezistlokoj de la konspirantoj. Je la 5-a posttagmeze, generalo Goded, estro de la ribelo en Barcelono, kapitulaciis antaŭ la atakoj de tiuj kiuj, laŭ li, estis la kanajlaro, simplaj laboristoj kiujn li tiom malestimis. Je la unua posttagmeze de la 20-a de julio la fortikaĵo "Atarazanas" estis sturmita. Tio estis la lasta rezistkerno de la faŝistoj. Sed kiom da viktimoj! Antaŭ la muroj de Atarazanas falis unu el la plej valoraj kaj energiaj membroj de la laborista kaj anarkista movado, Francisko Ascaso. Post 33 horoj da konstanta batalo Barcelono estis komplete liberigita. Sur la barikadoj kaj multaj publikaj konstruaĵoj flirtis la ruĝnigra flago de la anarkistoj; eĉ la policanoj kiuj restis fidelaj al la Respubliko demetis la jakon, salutis perpugne kaj kriis revoluciajn sloganojn; tio ŝajnas nekredeble ĉar tiuj samaj policanoj, nur kelkajn tagojn antaŭe, obeante ordonojn de la registaro, arestis kaj persekutis strikantajn laboristojn. Sed nun la atmosfero estis nepriskribebla. Eŭforio kaj kontenteco brilis en la okuloj de miloj da homoj. Estis la senco ke nova periodo komenciĝis. La kataluna registaro, kiu siamaniere ankaŭ opoziciis la ribelantojn -kvankam du tagojn antaŭe obstine rifuzis doni armilojn al laboristoj- estis nur simbola organismo, ĉar la veraj organizantoj de la aktiva rezistado kaj de la venko en Barcelono estis la laboristoj en la sino de siaj sindikatoj; ĉiuj decidoj, ĉiuj iniciativoj venis de la revoluciaj komitatoj kies ĉefaj gvidantoj estis Durruti, Oliver, Santillán kaj aliaj sindikatistoj. Fakte anarkosindikatistoj kontrolis la tutan urbon, kaj la vojo al socia revolucio estis larĝe malfermata, almenaŭ en Barcelono.

Tuj post la malvenko de la konspirantoj, la laboristaj organizaĵoj organizis ĉiujn aspektojn de la vivo. La ŝtato praktike ne ekzistis; la registaro havis nur simbolan povon. En tiu preciza momento ne estis forto kiu povus halti en Katalunio la starigon de Liberecana Komunismo kaj la aplikon de la principoj ellaboritaj dum la kongreso de CNT en Zaragoza en majo 1936. Haste organizita plena kunsido de liberecanaj organizaĵoj okazinta en Barcelono vespere la 20-an de julio ekzamenis kaj diskutis la revolucian situacion kaj pritraktis la eblajn tujajn paŝojn. Du tendencoj aperis: ĉu celi la tuton ("ir a por el todo"), ĉu kunlabore kun burĝaj kontraŭfaŝistaj politikaj partioj koncentri ĉiujn fortojn ĝis komplete venki la ribelan armeon, kaj nur poste starigi la revolucian programon. Decido pri kunlaborado estis adoptita konsiderante ke la faŝistoj kontrolis preskaŭ duonon de la lando, ke ili posedis profesian armeon kaj ke en aliaj regionoj kie la armeo estis venkita la influo de la liberecana movado ne estis tiom granda kiom en Katalunio. Politika kunlaborado estis konsiderata necesa, sed ankaŭ ĝi estis la unua paŝo kiu bremsis la revolucian spiriton. Ĉiamaniere la sinteno de la anarko-sindikatistoj kaj de maldekstremaj socialistoj estis ke milito kaj revolucio estis nesepareblaj, dum aliaj politikaj grupiĝoj, uzante nebulajn argumentojn, insistis ke nur la milito gravis kaj ke nur poste la popolo decidos ĉu ĝi deziras revolucion, kvankam estis evidente ke tiuj politikuloj faris ĉion eblan por nuligi la jam akiritajn revoluciajn realigojn kaj ke ili estis decidintaj ke vera revolucio neniam okazos.

Sed, aparte de tiuj konsideroj, danke al iniciativo de urbaj laboristoj kaj de kamparanoj, kreiĝis industriaj kaj agraraj kolektivigoj. En Barcelono, tute speciale, estis tre sukcesaj socialigoj de pluraj industrioj: metalurgistoj, lignaĵistoj, bakistoj, ktp. Tiuj kolektivigoj tre bone sukcesis kaj estis la plej pozitivaj aspektoj de la Hispana Revolucio, aspektoj kiuj estis intence ignorataj de la plej multo da verkistoj kiuj traktis pri la eventoj de la jaroj 1936-39. En Aragonio 75 procento de la tero estis kolektivigita. Pli ol 3 000 kolektivigoj ekzistis en la tuta lando, donante laboron al 8 milionoj da homoj. La agrara produkto plialtiĝis je 46 procento, kaj sub la iniciativo de la laboristoj kreiĝis Instituto pri Agraraj Esploroj kun la partopreno de diverslandaj agronomaj inĝenieroj. Aliaj pozitivaj aspektoj menciindaj rilatas pedagogion. Kolektivigoj, sindikatoj, laboristaj organizaĵoj kaj kulturaj ateneoj kreis lernejojn bazitajn en la principoj de fama pedagogo Francisco Ferrer, fondinto de la Moderna Lernejo, mortigita en 1909 sub la instigo de la eklezia hierarkio, kiu ne pardonis al li liajn raciajn instrumetodojn. En pluraj urboj de respublika Hispanio kreiĝis "Institutos Obreros", liceoj por laboristoj, kiuj ebligis al ili akiri pli altan studnivelon, ĝis tiam nur haveblan al tiuj kiuj havis monon. En la batalfronto mem, Kulturaj Milicianoj instruis legi kaj skribi al analfabetoj, ĉefe personoj el kampara deveno kiuj ne havis okazon ĉeesti lernejon kiam ili estis infanoj. Tiu pozitiva laboro en la kamparaj kaj industriaj kolektivigoj kaj en la kampo de la kulturo montris ĝis kioma grado la tiama laborista movado estis kapabla transformi arkaikan socion en pli moderna kaj progresiva. La revolucia eksperimento de 1936 ne fiaskis; ĝi estis perforte detruita de faŝistemaj armeoj kaj de internacia reakciularo, kaj ankaŭ sabotita de senskrupulaj politikuloj el ĉiuj tendencoj. Sed, eĉ perforte detruita kaj malnoble kalumniata de ĝiaj malamikoj, ĝi restas kaj restos kiel ekzemplo kaj pruvo ke progresiva kaj justa socio povas ekzisti sen interveno de ŝtato kaj de kapitalismo.

Antaŭ la fino de tiu ĉi parolado mi deziras mencii pri Esperanta vivo en Hispanio dum la Revolucio. En la tiel nomita "nacionalisma" flanko, la esperanto-movado praktike ĉesis ekzisti ĉar esperantistoj estis suspektataj je maldekstremaj ideoj. En Kordobo, okupita de la faŝistoj ekde la komenco de la ribelo, la falangistoj mortpafis la membrojn de la Esperanto-Grupo. (Raportita en la libro "La Danĝera Lingvo - Esperanto en la uragano de persekutoj" de Ulrich Lins; paĝo 20, kaj en "Esperanto en perspektivo" de Ivo Lapenna). La tuta movado estis suspektata, almenaŭ ĝis la jaro 1947, kiam laŭleĝe fondiĝis HEF. Sed ankoraŭ en 1949, Universitato de Laguna malpermesis Esperanto-kurson, ligante al la lingvo nebulajn ideojn pri politika maldekstrismo. Pro similaj kaŭzoj, en la jaro 1946, en Tarrasa, oni rifuzis permeson por publika kurso. (Vidu la revuon "Esperanto", februaro 1968; paĝo 15).

En la respublika flanko, Esperanto movado floris kaj la lingvo estis uzata por informado internacia. Unu el la kaŭzoj de la entuziasmo por Esperanto estis la revolucio mem. La hispana junularo, kaj ne nur la junularo, ĉefe en liberecanaj medioj, estis konvinkita ke ni troviĝis ĉe la sojlo de nova mondo, pli justa, pli racia, pli humana, kaj ke en tiu mondo Esperanto havis logikan kaj preferindan lokon. Okazis multaj kursoj, ne nur en urboj kaj vilaĝoj sed ankaŭ en la tranĉeoj; kelkaj alilandaj voluntuloj kiuj venis al Hispanio por partopreni la kontraŭfaŝistan batalon estis esperantistoj, kaj en multaj batalionoj ekzistis Esperanto-Rondoj. Mi menciu la Esperanto-parolantan grupeton de la 3-a bataliono de la 121 brigado, 26-a divizio (eksa kolono Durruti), al kiu mi apartenis dum la lasta jaro de la milito. Tiu grupeto konsistis el ĉirkaŭ 6 samideanoj inter kiuj troviĝis la batalionestro, Ginés Martínez, elstara esperantisto kaj membro de SAT. Ni ĉiam interrilatis esperantlingve.

Kiam mi menciis pri la faŝistemo de la profesiaj armeaj oficiroj, mi diris ke estis kelkaj tre honorindaj esceptoj. Unu el la plej konitaj estis kolonelo Julio Mangada, lojala respublikano, elstara poeto kaj prezidanto de HEF. Mangada, kiu ekde la 19-a de julio aktive partoprenis en la defendo de Madrido, mortis ekzilita en Meksikio en la jaro 1946. Ĝis la fino de sia vivo li restis fidela esperantisto kaj kontraŭfaŝisto, kunlaboris kun aliaj ekzilitoj kaj publikigis artikolojn en la organo de CNT en Meksikio, "Solidaridad Obrera".

Inter 1936 kaj 1939, multaj publikaĵoj aperis en la internacia lingvo. Inter la plej konataj laboristaj Esperanto-gazetoj mi menciu: "Popola Fronto", en Valencio; "Proleta Voĉo" en Barcelono, kaj "Informa Bulteno de CNT-FAI", ankaŭ en Barcelono, kun la kunlaborado de membroj de ILES (Ibera Ligo de Esperantistoj Senŝtataj). Estas notinda la fakto ke laboristaj kolektivigoj, kiel ekzemple la lakto-industrio, uzis Esperanton por anonci siajn produktojn.

Esperanto kaj Hispana Revolucio, du ŝajne malsamaj aferoj, sed kiuj por multaj junuloj de la jaro 1936 havis tre proksimajn rilatojn, ĉar ambaŭ celis la atingon de pli racia kaj humana socio.

 

NOTO: Eduardo Vivancos, longjara aktivulo de la proleta liberecana movado, estis redaktisto de "Senŝtatano", informilo de la "Junul-Anarkista Internacio" dum la 40-aj jaroj.

The 50th Anniversary of the Spanish Civil War 

Lecture given at the World Anti-national Association (SAT) congress held in Sant Cuget del Valles in Barcelona in July 1986.

It is an interesting fact that the 59 congress of SAT is taking place in Barcelona in 1986 coinciding with the 50th anniversary of the Spanish revolution, because it is precisely in this city that the revolutionary events of 1936 gave the workers the greatest hopes of complete emancipation. It was in Barcelona where the seed of the most audacious revolutionary movement of those times was found. When on the 17th of July when General Franco with other military officers and the ecclesiastical hierarchy and the Spanish plutocrats with support from foreign Fascist governments launched a rebellion against the republican government found themselves on the unexpected (unexpected for them) side against the majority of the people who were mainly organised in labour unions and democratic associations. The active struggle between two opposing and irreconcilable conceptions of life had begun.

Over the last 50 years thousands of books about those days have been written tracing and analysing these events, representing every opinion, some favourable others not were expressed, and were almost always subject to subjective opinions. Very often it is obvious that many authors interpreted these events according to their own views and preconceptions. Many do not understand either the significance nor the causes of the popular reaction. For these authors the features of civil war, blood, terror, tragedy, are the same as in all wars civil or not. But the battle of the Spanish people was more than just a war, it was a fight for the most profound and original social transformation of our century. A new society had just started to be constructed, the unjust society was disappearing, and some historians completely blind to the positive achievements, insisted on disgust and disorder, whether supposed or real, very often exaggerated, but in no way better or worse than any violent activity that took place or was taking place all over the world, most often sanctioned by governments, religious orders and unscrupulous political leaders. Many of these historians not only have demonstrated a lack of objectivity in their descriptions of these important events, but did everything possible to ignobly and maliciously discredit the positive achievements of the revolutionaries. In 1936 I was fifteen years old; the events of that time influenced me greatly, like many other young people at the time, in my future developments and longings. 50 years have passed, but I still feel the atmosphere of that epoch. Truly remembering is to live again, and even though I now live abroad when I see again the streets of Barcelona, the Ramblas, the Parallel, Ronda, Placa Catalunya and others, I cannot avoid seeing those memorable days again, between the 17th and 23rd of July, 1936. Enthusiasm and euphoria was seen on the faces of the people. I noticed that during the revolutionary period the streets were safer for the inhabitants than the streets of cities in the US and other countries during peace time.

Before I continue describing the events that happened during those days it is necessary to sketch out the causes which led to that stressful situation. Because it did not happen spontaneously or without cause, as some claim, due to recent labour strikes. The preparations for the putsch began almost immediately after the ballots on the 16th of February when the political parties of the Popular Front formed a government and very moderate social reforms began to be seen. But the concept of a dictatorship already existed in the minds and goals of the Fascist coalition that had been established in 1931when the Republic was proclaimed. That coalition was built out of three major forces, that throughout the century have utilised and controlled the life of every Spanish person:  the Army, the Ecclesiastic authorities and the Plutocracy. They were the inheritors of the absolutist regime of the Middle ages, and could not tolerate even the slightest challenge which could potentially, little by little nullify their privileges, the privilege of the ruling powers. These forces grew and became omnipotent as a direct consequence of the so-called Christian Reconquest of Spain in the 15th Century. The Reconquest created a military caste that along with the Church divided up the lands taken from the Moors. The Moors who had cultivated vast tracts of land were expelled. We should note that the Moors just like the Jews who were also expelled were Spanish and had roots in Spain dating back many generations. Another consequence of the Reconquest was great religious intolerance which has continued for several centuries. The Christian nobility were contented with the possession of the land, but would not cultivate it. Instead preferring to transform fertile fields into grazing for bulls, in the process preparing the conditions for the poverty of the Andalusian fields. From this situation developed two classes of people. A few (the extreme minority) landowners, rich aristocrats, and the vast majority made up of the landless, hungry peasants. That explains and justifies the rebellious spirit of those peasants. Later the development of industry in the 19th Century created a similar situation between the inhabitants of the city which was responsible for the appearance of the proletariat and at the same time consciousnesses of class.

Even before the middle of the 19th century there already existed "asociaciones obreras" (workers associations) that organised strikes to defend their rights. In 1869, after the visit of Giuseppe Fannelli a follower of Bakunin the Spanish section of the First International was founded, this movement would continue under several different names due to the situation at the time, the Spanish Regional Federation, Pact of Unity and Solidarity, Workers Solidarity and finally by 1910 the National Confederation of Labour (CNT) was founded. Also in 1888 the General Union of Workers (UGT) was founded by the Socialist party leader Pablo Iglesias. These associations, created by workers to defend their rights, were soon persecuted bloodily by unscrupulous characters, and General Weyler, sent by the Barcelona government to crush a labour strike boasted "I have ordered the hospitals and prisons closed; only the cemeteries shall be open!" . Similar acts occurred a few years later under Generals Arelgui and Martinez Anido, they created an atmosphere of terror in the Barcelonan streets targeting the activists of the CNT. Worth mentioning is the famous rebellion of 1892 in the city of Jerez del Frontera, where 4,000 peasants armed with clubs occupied the city and demanded agrarian reform.

Also during these years the disastrous wars, the loss of the colonies (Cuba, Peurto Rico, the Phillippines), and economic chaos broke the creditability of the established political institutions. In the following years the constant discontent amongst the workers, the disappointment of a fraction of the bourgeoisie and many intellectuals, the participation of the King in the conspiracy that allowed the formation of the dictatorship of Primo de Rivera in 1923, everything contributed to the collapse in the popularity of the Monarchy. As a consequence, in the elections of April 1931 Republican candidates triumphed, and a Republic was quickly proclaimed. 

In the beginning the Republic aroused a little hope, but there was no question of a social revolution. The new government was made up of liberals whose idea were strictly about mild reform. We can concede that this represented an improvement when compared to the pre-republican period, but not nearly enough to end the exploitation of the bosses; miserable conditions continued to persist in the fields. Although one of the positive intentions of the new government was to limit the influence of the army and Church. According to the historian Gabriel Jackson, in the year 1931 the Spanish army had 800 Generals, both in active service and in the reserves. According to the needs of the army, they could make do with  as few as 80 Generals. In total there were 26,000 officers. The new government proposed a new reformed army which would have just 7,600 officers. The unnecessary officers would have to be retired with full salaries, even with an increase if they had achieved high rank. Briefly I should mention that the government was not so generous with the workers who had to make do with small salaries. The majority of these officers, especially the ones of high rank came from aristocratic families; their thoughts were the same as those of their ancestors, the Hidalgos of the Middle Ages. Their privileges were untouchable and the most moderate of reforms that could potentially limit their power was considered a serious and unjust attack on their traditional rights. Consequently, with a few honourable exceptions, they were natural enemies of the Republic and every kind of societal transformation.

It was a similar relationship in regards to the Church. The Bishops had a lot of power, also inherited from the Middle ages, and its reach extended to the remotest and smallest villages. To get a job or a special favour it was very useful to be a friend of the priest. On the other hand opposition to this power could cost the nonconformist his job, face persecution or even force him into exile. In 1931 there were 20,000 monks in Spain, and 60,000 nuns and more than 30,000 priests. Relationships between Church and State were still based on the Concordance of 1851, according to this agreement Catholicism was the only official religion of Spain. Marriage must be absolutely a religious ceremony, with no civil marriage permitted. And schools whether public or private must be in agreement with Church doctrine. However in 1913 the government decreed that religious (Catholic) instruction was no longer to be enforced on the children of parents who belonged to other religions, but Primo de Rivera reversed this concession when he became dictator in 1923. And suppressed teachings that were unacceptable to Catholic doctrine.

The Republican government wanted to change this situation, and by legal decree on the 6th of May 1931 declared public school teaching would be secular, with religious teaching only given if parents specifically requested it. There were some further reforms to advance the separation of Church and State, such as legislation allowing divorce, and secular marriages. The reaction to these reforms was lightning fast. The following day 7th of May, Cardinal Pedro Segura the Archbishop of Toledo published a provocative letter against the republican reforms. According to him these reforms were a vicious attack on the rights of Spanish people. The Cardinal's letter was in reality a declaration of war on the Republic.

The other major force in the anti-republican block was the Plutocracy, the possessors of the massive estates and industries. They were generally more reactionary and hostile to social change than the capitalists in other countries. While a few owned most of the largest farms there were over 2 million landless peasants whom depended for their survival on the good will of the employers. In many villages, especially in Andalusia, Extremadura and Castile, many landless peasants gathered in one place, in a manner very close to the old slave markets and would present themselves to the landowners for purchasing, who would hire as many or as few workers as he pleased. This system was still in existence until July 1936. Understandably the labourers who showed their rebellious spirits or left-wing sympathies were rarely chosen. It was evident that agrarian reform was absolutely necessary. In 1931 a few steps were made in that direction, but still there was no attempt to suggest revolutionary changes in the system. According to the adopted program the government would buy plots of land from the big landowners if they were not using them for cultivation, these would then be divided up into plots and given to peasants. That program however was not enough and its application was so slow that under this scheme it would take several centuries to complete. These very mild steps toward social reform angered the landowners and failed to satisfy the workers, who continued to be exploited and persecuted in the same manner as before the change of regime. As I said previously, the people who had achieved political power and established a Republic in 1931 were mainly bourgeois intellectuals, liberals theorists, mild reformers, but they were not capable or brave enough to seriously challenge the coalition of traditional reaction.

In the 1933 elections right wing parties returned to power and began a two year long period that became known as the Black Years. During this period the government nullified every reform, regardless of how limited that was passed by the previous government. 28,000 farmers were evicted from the land given to them by the Republic. When they appealed to the landowners the latter arrogantly replied "Are you hungry? Than eat the Republic!" (reported by a parliamentary deputy). The labour unions were also targeted, with many Union activists especially members of the CNT imprisoned. On the 7th of January 1936 the government was forced to dissolve after multiple financial scandals, and new elections were called. This immediately spurred on two vast political coalitions, on one side was the reactionary coalition which wished to establish Fascism by legal methods, like Hitler did in Germany in 1933, and the Popular Front, which promised to restart the land reforms and free 30,000 prisoners. We should note that the Church actively campaigned against the Popular Front. The Bishop of Barcelona, Manuel Irurita publicly declared: "It is a great sin to vote for the Popular Front. Voting for the conservatives is a vote for Christ". And from many pulpits the priests threatened eternal damnation to anyone who would not do everything in their power to ensure a victory for the right wing candidates. The Anarchist movement, although sceptical with the parliamentary system as a way to emancipate the working class advise its members to support the left wing parties. Indeed the majority of the imprisoned where members of the CNT. It was this attitude of the Anarchists that guaranteed the victory of the Popular Front.

On the other hand the coalition of reaction refused to accept their defeat, and immediately incited offenses against the Republic. According to statements made during a subsequent parliamentary session by the then head of government, Portela Valladares, when the result of the election was known, he received a visit from the head of right-wing political party CEDA, Gil Robles (at 4 am) and a little later by general Franco proposing cancellation of the voting and establishment of a dictatorship with the support of the army. But Portela refused.

From February until July the situation continued to worsen. Fascist groups caused provocations daily. Having foreseen the electoral defeat before it happened General Sanjurjo who was the main mover of the plotted coup, travelled to Germany and appealed for airplanes and other military aide for the conspiracy being organised. But even before that journey the monarchist politician Antonio Goicoecha and General Barrea had met with Mussolini and Marshal Balbo as early as March 1934. The Italian dictator was ready to help overthrow the Republic and promised to provide immediately help including 20,000 rifles, 20,000 grenades 200 machine guns and a considerable sum of money. This was agreement was made two years before the explosion of the war. In Spain itself, during the whole of Spring the conspirators moved about freely and many occupied important positions: Franco in the Canary Islands, Goded in the Balearics, Mola - the coordinator of the plot- in Pamplona. During this time the promises made to the workers organisations made slow progress. And often the Unions had to push for even the slightest gains; the land reform question remained without a satisfactory answer. We can summarise the situation by considering three clearly specific elements.

1. The forces of reaction, which adopted more and more explicitly Fascist methods, including the use of uniforms similar to those of Hitler's forces.
2. The working class, which organised within the two great Union federations, CNT and UGT, were losing patience.
3. The Republican government, which was far too hesitant, even when the danger of the conspiracy was clearly visible.

One week before the putsch the atmosphere was already electric. Everywhere one heard that the Army Rebellion was just about to break out. Fascist provocations and attacks happened every day, especially in Madrid, but also in other cities. On the 12th of July a group of Falangists stormed and captured the radio station in Valencia and broadcast a threatening proclamation. Meanwhile activists in the unions were in constant alert, and relations between the unions and defence groups in many different cities grew more effective. In the evenings groups of workers gathered along the central boulevards of the major cities and discussed hotly the news of the evidently near Fascist putsch. The desire to resist fascism was very strong, but the workers lacked weapons. The government which could have provided arms stubbornly refused, insisting that it had the situation well in hand and that no serious danger existed. When most of the army stationed in Morocco under Franco effectively rebelled the government could no longer pretend that nothing abnormal was happening and sent out the following communication: "The Government is certain that the rebel movement is limited to a few areas of Morocco and that no one, absolutely no one in the Metropole is part of this absurd enterprise". The government lied, because it already knew about the constant contacts and activities between the army and fascist groups. Commissions from both the CNT and UGT urgently requested arms from the government, but the Prime Minister Casares Quiroga refused, because he know that an armed working class would mean social revolution, and he, loyal to his bourgeois principles feared the possibility of social revolution more than he feared a fascism. 

On the 18th of July the CNT and UGT declared a general strike. Casas Quiroga was dismissed, replacing him was moderate republican Martínez Barrios, who instead of organising resistance he tried to compromise with the rebels, and even contacted General Mola by telephone and offered him a position in the government. During this lost time the conspirators exposed the weakness of the government and made preparations for the final strike. The hesitance of the government was fatal and its consequences were tragic. Between the 17th and 19th of July there was still time to arm the people and completely frustrate the fascist putsch. Strategic cities like Seville, Zaragoza and Oviedo would not have falling into the hands of the fascists and the Spanish Civil War wouldn't have started. But an armed population meant social revolution, and the government did not want this, this fact made the work of the conspirators much easier.

In Barcelona there were more than 12,000 soldiers in the barracks under the command of fascist officers who were waiting for the order to occupy the city. On Saturday the 18th, Captain López Varela the contact man for Mola in Barcelona, received a telegram with the following message "Tomorrow you will receive five reams of paper". This sentence signalled the hour that the soldiers were to leave the barracks to occupy the places chosen by the staff. In effect at 5 in the morning the doors of the barracks opened almost simultaneously and the soldiers under the orders of fascist officers and supported by civilian members of the Falange set out to occupy government offices and the main crossroads of the city. They expected a simple march because few, very few officers opposed them and others who were undecided chose to wait and accept the result.  But instead of an easy march the rebels found a great surprise before them. A few minutes after the conspirators had begun leaving the barracks the sirens on the factories sounded, the sirens summoned the workers to the defence; immediately groups of people gathered at several points to resist the fascists, barricades were constructed on the main crossroads to hinder the advance of the army. The rebels reached the centre of the city -Placa de Catalunya- and occupied some buildings, but they could not capture the government offices nor the capture the radio stations, both defended well by workers. Then the Fascists used artillery, they were certain that like  what happened in 1934 the population would flee in disorder at the first shots. But the workers not only didn't flee but attacked the cannons with trucks. It was the professional officers who fled, while the confused soldiers surrendered, leaving behind cannons, rifles and machine guns. Now better armed the  workers began counter attacking and one by one the strongholds of the conspiracy fell. By five in the afternoon General Goded, leader of the rebellion in Barcelona surrendered before the attacks of those who according to him were the Rabble, simple workers who he despised. By One o'clock in the afternoon of the 20th of July the fortress "Atarazanas" was stormed. That was the last fascist holdout. But so many victims! Francisko Ascaso one of the most valuable and energetic members of the Anarchist and labour movements fell before its walls. After 33 hours of constant fighting Barcelona was completely liberated. The barricades and many public barricades flew the red and black flag of the anarchists; even the police who remained loyal to the Republic took of their jackets, saluted with their fists and shouted revolutionary slogans; this was completely unbelievable as it was those same police officers who just days before had been obediently carrying out the orders of the government, and had been arresting and persecuting striking workers. But now the atmosphere was indescribable. Euphoria and contentment shined in the eyes of thousands of people. There was a sense that a new period had begun. The government of Catalunya which in its own way opposed the rebellion - though two days before had obstinately refused to give guns to the workers- was only a symbolic organism, because the real organisations of active resistance and the victory in Barcelona was the workers in the unions; all decisions, all initiatives came from the revolutionary committees whose leading figures were Durruti, Oliver, Santillan and other syndicalists. In fact the anarchosyndicalists controlled the whole city and the way to social revolution was opened wide, at least in Barcelona. 

Immediately after the defeat of the conspiracy the workers organisations began re-organising all aspects of life. The state practically didn't exist, it only possessed symbolic power. In that exact moment there was no power in Catalunya that could halt the establishment of Libertarian Communism and the application of the program passed in the CNT congress at Zaragoza in May 1936. A hastily organised meeting of Libertarian organisations met in the evening of the 20th to discuss and analyse the situation and sketched the possible immediate steps. Two tendencies emerged, either to aim for the whole (go for everything) or to cooperate with the bourgeois anti-fascist parties and concentre all forces until the fascist rebellion was completely defeated and only later begin the implementation of the revolutionary program. The decision to co-operate was adopted on account of the fascists controlling nearly half of the country, they had a professional army, and that in other areas where the army had been defeated the Libertarian movement wasn't as strong as it was in Catalunya. Political collaboration was considered necessary, but it was also the first brake put on the revolutionary spirit. Anyway the views of the anarchosyndicalists and the left wing socialists was that the war and the revolution were inseparable, meanwhile other political groups used nebulous arguments to insisted that only the war mattered, and that later the population could decide if it wanted a revolution. However it was evident that these politicians did everything possible to nullify the current revolutionary reality, and that they were dedicated to making sure that no real revolution would ever happen. 

But thanks to the initiative of the urban workers and peasantry, industrial and agricultural collectives were established. In Barcelona especially, many industries were successfully socialised, metallurgists, carpenters, bakeries etc. These Collectives were a great success and were the most positive aspects of the Spanish Revolution. Aspects that were mostly ignored by the majority of authors who wrote about the events of the years 1936-39. In Aragon 75% of the land was collectivised. More than 3,000 collectives were established throughout the country, giving work to over 8 million people. Agricultural production increased by 46% and due to the initiative of the workers the Institute for Agricultural Exploration was founded with the collaboration of many agronomic engineers from many countries. Another aspect worth mentioning relates to pedagogy. Collectives, unions, workers associations and cultural athenaeums created a education system based in the principles of the famous pedagogue Francisco Ferrer, the founder of the Modern School who was killed in 1909 by the instigation of the church hierarchy, who could not tolerate his rational teaching methods. In many cities in Republican Spain "Workers Institutes" were created, high schools for workers which made it possible for them to gain a higher level of education, which before was only available to the wealthy. At the battlefront itself Cultural Militia groups taught reading and writing of the alphabet, mostly to members from rural villages who did not get an opportunity to go to school when they were children.  This positive work in the rural and industrial collectives and in the field of culture showed to what degree a strong labour movement is capable of transforming an archaic society into a more modern and progressive manner. The revolutionary experiment of 1936 did not fail, it was forcible destroyed by fascist armies and international reaction, and sabotaged by underhanded politicians from every tendency. But even with the forcible destruction and ignoble calumny of its enemies, it remains and shall remain an example and proof that a progressive and just society can exist without the intervention of state and capitalism.

Before the end of the speech I wish to mention Esperanto Life in Spain during the revolution. In the part of Spain controlled by the "Nationalists" the Esperanto movement practically ceased to exist, because Esperantists were suspected of left wing ideology. In Cordoba which was occupied by the fascists since the beginning of the rebellion the Falangists executed the Esperanto group by firing squad. (Reported in the book "Dangerous Language - Esperanto in the hurricane of persecution" by Ulrich Lins; page 20 and in "Esperanto in perspective" de Ivo Lapenna). The whole movement was suspected, at least until 1947 when the Spanish Esperanto Federation was legally founded. But even in 1949 the university of Laguna shutdown an Esperanto course, because the language was still associated nebulously with left wing political ideas. For similar reasons in 1946 in Tarrasa permission for public courses were denied. (See the magazine "Esperanto", February 1968; page 15) .

In the Republican areas the Esperanto movement flourished and the language was used for international information. One of the reasons for the enthusiasm for Esperanto was the revolution itself. The Spanish youth, and not only the youth, especially in libertarian circles, were convinced that we were on the threshold of a new world, fairer, more rational, more humane, and that in that world Esperanto had a logical and preferable place. There were many teaching courses, not only in the cities and villages, but also in the trenches, some of the foreign volunteers who came to Spain to fight against fascism were Esperantists and Esperanto Circles existed in many battalions. I must mention the small Esperanto group within the 3rd Battalion of the 121st Brigade, 26th Division (Durruti Colomun), which I belonged to during the last year of the war. This group was around six members, among them was the Battalion Commander Ginés Martínez, an outstanding Esperantist and member of SAT. We always conversed in Esperanto. 

When I spoke about the fascist sympathies of the professional officers I mentioned that there were a few honourable exceptions. One of the most well known was Colonel Julio Mangada, a loyal Republican, outstanding poet, and president of the Spanish Esperanto Federation. Mangada who from the beginning of 19th July actively participated in the defence of Madrid, died in exile in Mexico in 1946. Until the end of his life he remained a faithful Esperantist and anti-fascist, collaborator with other exiles and published articles in the CNT's newspaper in Mexico "Solidaridad Obrera".

Between 1936 and 1939, many publications appeared in the international language. Amongst the most well known workers Esperanto newspapers I must mention: "Popola Fronto", en Valencia "Proleta Voĉo" en Barcelona, and "Informa Bulteno of the CNT/FAI",  also in Barcelona with the assistance of the ILES (Iberian League of Esperanto speaking Anti-statists). It is also worth noting that workers collectives such as the dairy industry used Esperanto to announce their products.

Esperanto and the Spanish Revolution, two seemingly different things, but for a lot of young people in 1936 had a very close relationship, because both aimed at building a more rational and humane society.

Note: Eduardo Vivancos, a long time activist for the proletarian libertarian movement, was editor of "Senŝtatano"[Anti-Statist], the newspaper of the "Young Anarchist International" during the 1940s.